کد مطلب:19299 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

س: فرق خوف و خشيت در چيست؟

در اينكه آيا خوف همان مفهوم خشيت را دارد و يا با آن متفاوت است؟ بياناتي از بعضي مفسرين و اهل لغت نقل شده كه كم و بيش قابل نقض است و خيلي متقن بنظر نميرسد و عليرغم اينكه ظاهر بعضي از آيات از تفاوت مفهومي خوف و خشيت حكايت دارد, از نظر مفهوم لغوي نميتوان بصورت جزمي چيزي را به عنوان فرق ميان آن دو بيان كرد. در مجموع ميتوان به چند نكته اشاره كنيم:
نخست: آنكه در خوف توجه به آينده ملحوظ است و هيچگاه نسبت به آنچه كه گذشته است بكار نميرود مگر به لحاظ نتايج بعدي حادثهاي كه در گذشته اتفاق افتاده است.
دوم: آنكه خوف اصالتاً به امر نامطلوبي تعلق ميگيرد كه ممكن است براي انسان رخ دهد و در واقع, انسان نگران آينده خويش است؛ از اين رو , آنچه اولاً و بالذّات , متعلق خوف قرار ميگيرد تلخكامي و محروميت خود انسان از امور مطلوب و خواستههاي خويش و مبتلا شدن به امور نامطلوب و ناخوشايند است ولي ثانياً و بالعرض, خوف به چيزهاي ديگري هم نسبت داده ميشود: فيالمثل گاهي به شخصي كه عامل پيدايش چنين وضع نامطلوب و ناراحتي براي ما باشد نسبت ميدهيم يا به كارهاي او كه باعث ناراحتي ما ميشود و يا مكان آن كار و حادثه نامطلوب و يا زمان آن نسبت ميدهيم و ميگوييم از فلان كار يا فلان مكان يا زمان ميترسيم. بنابراين, خوف و هراس به همه آنها نسبت داده ميشود؛ ولي, همانطور كه گفتيم: منشا اصلي و ريشه همه اينها در واقع همان ناراحتي است كه بر خود انسان وارد ميشود .
سوم: در مقابل خوف كه در آياتي آمده در آيات متعددي كلمه رجاء بكار رفته است. البته, رجاء و خوف دقيقاً, نقطه مقابل هم و متناقض با هم نيستند؛ يعني, رجاء دقيقاً بمعني عدم خوف يا خوف دقيقاً به معني عدم رجاء نيست؛ بلكه, آنها دو حالت وجودي هستند متضاد با يكديگر كه يكي از احساس خطر از آينده در نفس انساني پديد آيد و آن ديگري از احساس تنعّم و بهرهمندي از نعمتها در آينده در روح انسان و احساس وي ظاهر شود.

---

اخلاق در قرآن جلد اول 391و398
آية الله مصباح يزدي